آچار وسیله اى است که با استفاده از آن مى توانیم پیچ و مهره ها را باز کنیم. البته با استفاده از آچارهاى متنوع مى توانیم هر وسیله را بچرخانیم و باز کنیم که این چرخش با استفاده از دسته آچار انجام مى شود. در حقیقت دسته آچار با ایجاد یک گشتاور مناسب باعث چرخش مى شود. آچار را با نام Wrench مى شناسند که البته به جز در آمریکاى شمالى با نام Spanner نیز شناخته مى شوند.
آچار وام‌واژه‌ای است که در زبان ترکی ریشه دارد. در لغت‌نامهٔ دهخدا آن را این‌گونه معرفی کرده‌است: « دست‌افزار فلزین که بدان چوب‌پنبهٔ شیشه و پیچ و مهره‌های آهنین را باز کنند. »
آچارها برای بستن یک اتصال که شامل پیچ و مهره است به کار می‌روند. در برخی از نقاط دنیا آچارها به مهره گشا نیز معروف هستند. آن ها از آلیاژهای کروم – وانادیوم ساخته میشوند. آب کاری با کروم به جلوگیری از زنگ زدگی آچار کمک می‌کند. حق ثبت اختراع اولین آچار به سولیمون مریک تعلق دارد که آن را در سال ۱۸۵۳ ابداع کرد. انواع زیادی از آچارها وجود دارند که انسان عادی در زندگی روزمرأ خود برای اهداف مختلف به آن ها نیاز پیدا می‌کند.
آیا می‌دانستید؟
تلاش برای صاف کردن آچار خم شده آن را ضعیف‌تر خواهد کرد.
آچارها بخش مهمی از جعبه ابزار را تشکیل می‌دهند. به غیر از آن هایی که معمولاً در خانه‌هایمان یافت میشوند انواع مختلفی از آچارها وجود دارند که کاربرد ویژأ خود را دارند. برخی از آچارها مثل آچار لوله‌ی آتش نشانی برای مصرف خاصی به کار می‌روند. در حالی که آچارهای دیگر مثل آچار یک سر تخت و یک سر رینگی و یا آچار فرانسه می‌توانند برای مصارف مختلف به کار روند.
در ادامه با انواع آچارها آشنا مى شویم:
۱- آچار دو سر تخت (Open - ended):
آچار دو سر تخت آچارى است که دو سر آن باز مى باشد و به دلیل این که دو سر آن باز مى باشد به راحتى با پیچ و مهره ها درگیر مى شود و آن ها را باز مى کنند در مکان هایى که فضا محدود است از این آچار استفاده مى کنیم. اندازه دو سر آچار مى تواند یکسان باشد ولى در بیشتر آچارهاى دو سر تخت ابعاد این دو سر متفاوت مى باشد. این آچارها در دو نوع اینچى و متریک موجود است.
هر دو انتهای این نوع آچار تخت است. دهانه‌های آن U شکل هستند. این دهانه‌ها هم اندازه نیستند. این آچار وقتی مفید است که با پیچ و مهره سر و کار دارید و کار کردن با آن پیچ و مهره‌ها راحت نیست. این آچارها پیچاندن پیچ و مهره را راحتتر می‌کنند.
۲- آچار دو سر رینگی (Box - ended):
آچار دو سر رینگ آچارى مى باشد که دو انتهاى آن داراى رینگ حلقوى مى باشد. یا به عبارتی آچار رینگی، حلقۀ بسته در هر دو انتهای خود دارد. این حلقه معمولاً برای سفت کردن شکل شش ضلعی و در برخی موارد برای سفت کردن شکل مربعی طراحی شده است. حلقه‌ها در هر دو انتها اندازه‌های متفاوتی دارند. این آچارها در مواردی به کار می‌روند که آچارهای دو سر تخت خوب عمل نمی‌کنند. آچارهای دو سر رینگی از گرد شدگی لبه‌هایی که ممکن است به هنگام استفاده از آچارهای دو سر تخت رخ دهد، جلوگیری می‌کنند.
آچار دو سر رینگ را مى توانید در نوع دو سر جغجغه اى نیز خرید کنید. استفاده از آچارهاى دو سر جغجغه اى براى مواقعى که به سرعت بالا نیاز است بسیار کار آمد مى باشد.
۳- آچار یک سر تخت و یک سر رینگ (Combination):
آچار یک سر تخت یک سر رینگ آچارى است که یک سر آن باز مى باشد و سر دیگر آن به صورت یک رینگ حلقوى است.
آچار یک سر تخت و یک سر رینگ همان طور که معلوم است یک آچار ترکیبی از آچار دو سر تخت و آچار دو سر رینگ است. این آچار یک حلقۀ بسته در یک انتهای خود دارد و انتهای دیگر آن تخت است. این آچارها می‌توانند برای باز کردن پیچ و مهره‌ها با سر رینگی و سپس جدا کردن سریع آن ها با استفاده از سر تخت مورد استفاده قرار گیرند؛ آچارهای یک سر تخت و یک سر رینگ عموماً برای استفاده در این نوع ترکیب به کار می‌روند لذا هر دو انتهای آنها هم اندازه هستند.
۴- آچار خطی (Line):
آچار خطی چیزی بین آچار دو سر تخت و آچار دو سر رینگی است. هر دو انتهای این آچار بر خلاف آچار دو سر رینگی، تخت است. از طرفی بر خلاف آچار دو سر تخت، دهانه‌های آن به حد کافی گشاد هستند تا با سر پیچ و یا مهره چفت شوند. این آچار وقتی به کار می‌رود که پیچ‌ها و یا مهره‌ها از فلز نرم‌تری ساخته شده‌اند. آچارهای خطی حداکثر منطقۀ سر پیچ و یا مهره را پوشش می‌دهند و حداکثر تماس با آن را دارند در نتیجه آسیب وارده به سر فلزی نرم‌تر را به حداقل می‌رسانند.
۵- آچار فرانسه (Adjustable):
آچار فرانسه نوعی آچار با اندازهٔ دهانهٔ متغیر است که به مهره‌ها یا پیچ‌های شش گوش یا چهارگوش می‌خورد. این آچار دارای دو فک یکی ثابت و دیگری متحرک می‌باشد که فک متحرک آن با چرخاندن یک پیچ در وسط، به فک ثابت نزدیک و دور شده و در نتیجه قابلیت تطبیق با مهره‌های مختلف را پیدا می‌کند. این نیز یک آچار با سر تخت است و تنها یک انتهای آن می‌تواند مورد استفاده قرار گیرد. اندازه‌ی باز شدن دهانه ثابت نیست و می‌تواند بر حسب اندازۀ پیچ و مهره تغییر پیدا بکند. این آچارها می‌توانند برای پیچ و مهره‌هایی با اندازه‌های چند گانه به کار روند و بر خلاف آچارهای قبلی هستند که می‌توانستند تنها برای یک یا دو مورد، استفاده شوند. اما استفاده از این آچارها در مناطق دور و یا محدود، دشوار است.
این ابزار در سال ۱۸۴۲ توسط ریچارد کلابرن مهندس انگلیسی اختراع شد و از این رو در بسیاری از کشورهای اروپایی (مثل فرانسه، آلمان، اسپانیا و ایتالیا) « آچار انگلیسی » نامیده می‌شود. در بعضی کشورها مانند دانمارک یا اسرائیل به آن « آچار سوئدی » می‌گویند؛ چرا که نخستین بار جان پتر جانسون در سال ۱۸۹۱ با بهبود در طراحی این آچار آن را به نام خود ثبت نمود. «آچار جانسون» نمونهٔ تکامل یافته‌تری از آچار اولیهٔ کلابرن بود. در بعضی کشورها (مانند ایران، لهستان، مجارستان، اسلوونی و رومانی) نیز آن را آچار فرانسه می‌گویند.
البته آچار فرانسه را در شکل های دیگری نیز می توان یافت که نوع جغجغه ای آن به دلیل سرعت بیشتر در انجام کار کاربرد مناسبی دارد.
۶- آچار آلن (Hex Key / Allen):
آچار آلن یکى از آچارهاى محبوب در سایزهاى پایین مى باشد و بارزترین مشخصه آچار آلن سر شش گوش آن است. آچار آلن وسیله‌ای است L مانند با مقطع شش‌ضلعی برای شل و سفت کردن پیچ‌های آلن. پیچ آلن پیچی است که در یک سرش حفره‌ای شش‌ضلعی دارد که نوک آچار آلن موقع استفاده در آن قرار می‌گیرد. آچار آلن سر گرد دارای سری توپی شکل است که استفاده از این وسیله را در راستاهایی غیر از محور پیچ میسر می‌کند. این آچارها با سرهایی که درونشان شش ضلعی است، به کار می‌روند. آچارهای آلن برای پیچاندن پیچ‌ها به کار می‌روند. روشی که آن ها عمل می‌کنند شبیه آچار پیچ گوشتی است.
از این آچار فقط براى پیچ هاى آلن مى توان استفاده نمود. آچارهاى آلن استانداردهاى مخصوص به خود را دارد. این آچار در دو نوع L شکل و T شکل ارایه مى شود.
۷- آچار ستاره اى (Star-Head):
آچار ستاره اى داراى یک سر ستاره اى شکل است و به همین دلیل با این نام خوانده مى شود.
۸- آچار بکس (Socket):
آچار بکس نوعی آچار تک دسته است؛ و تعدادی سری آچار این سری‌ها یکسویشان یک سوراخ چهارگوش دارد و در سوی دیگر هر کدام نری یا مادگی انواع اشکال پیچ و مهره‌ها را در سایزهای گوناگون دارد. آچار جغجغه یا باقی دسته‌های آچار بوکس یک زبانه مکعب مستطیل به اندازه سوراخ چهارگوش روی سری‌ها دارد و قابلیت نصب انواع سری‌ها را دارد.
آچار بکس کاملاً با پیچ و یا مهره چفت می‌شود. چنین آچاری به یک دسته نیاز دارد. در نتیجه بیشتر آن ها مفصل درونی دارند. به هنگام استفاده از آچار بکس، لازم نیست که بعد از انجام پیچش از سر پیچ و یا مهره کاملاً برداشته شود. دسته می‌تواند برداشته شود و دوباره وصل شود در حالی که کاسه روی پیچ و یا مهره باقی بماند.
به علت شکل استوانه‌ای این سری‌های آچار این گونه آچار برای پیچ‌هایی که ته لوله یا جایی که جای چرخش دسته آچارهای معمولی نیست ایده‌آل و تقریباً تنها راه حل است. این نوع آچارها بیشتر در باز و بست قطعات خودرو کاربرد دارد. سازندهٔ این دستگاه فردی آمریکایی به‌نام جی. جی ریچاردسون می‌باشد.
۹- آچار جغجغه (Ratcheting):
آچار جغجغه اى به عنوان یک دسته عمل مى کند و به تنهایى نمى تواند چیزى را باز و بسته کند و مى بایست از سرهاى بکس مانند استفاده نمود.
آچارجغجغه یک نوع آچار است که دارای مکانیزم هرزگردی برای سهولت کار کردن است. البته باید این مکانیزم را در هنگام باز کردن یا بستن تنظیم کرد تا در جهت مناسب هرز بگردد. این نوع آچار معمولاً پایهٔ آچارهای دیگر هم می‌شود. آچار جغجغه شبیه آچار بکس است. در آچار جغجغه دسته‌ی فلزی به مکانیزم چرخش ضمیمه شده که در مقابل به کاسه وصل شده است. چون دسته به کاسه وصل شده پس نیازی به جدا کردن خود آچار، از سر پیچ و یا مهره تا وقتی که کار انجام نشده است، نیست. این آچارها وقتی به کار می‌روند که محدودیت زمانی و یا مکانی وجود دارد. این آچارها کار را سریع‌تر به اتمام می‌رسانند و هم چنین می‌توانند در فضاهای محدود به کار روند.
۱۰- آچار ترک یا آچار گشتاور (Torque):
آچار ترک متر یا گشتاور نوعی از آچار است که برای موارد خاص که نیاز به چرخاندن آچار تا حد خاصی است کاربرد دارد یا به عبارتی ابزاری است که برای اِعمال مقدار مشخصی گشتاور به مهره یا پیچ به کار می‌رود. این آچار غالباً به‌شکل آچار بکس با مکانیسم داخلی ویژه‌ای است. به عنوان مثال در بیشتر پیچ های اتومبیل نیاز است که بعضی پیچ ها تا حد خاصی بسته شوند و در صورتی که فشار بیش از اندازه با استفاده از آچار به آن ها وارد شود آسیب می بینند. در این موارد با استفاده از ترک متر به راحتی یک گشتاور با مقدار متناسب با پیچ به آن ها وارد می شود.
کنراد بار در سال ۱۹۱۸ در زمانی که برای اداره آب شهر نیویورک کار می‌کرد، آن را اختراع کرد. آچار ترک مقدار گشتاور ویژه‌ای برای سفت کردن ایجاد می‌کند. این کار به جلوگیری از سفت شدن بیش از حد مجموعه‌ی پیچ و مهره کمک خواهد کرد. مقدار گشتاور لازم می‌تواند با مدرج کردن آچار به دست بیاید. در برخی موارد همانند صنعت خودرو، سطح گشتاور لازم برای سفت کردن، مقدار دقیقی است. این آچارها در مجموعه‌ای از مکانیزم‌های دقیق به کار می‌روند که در آنها گشتاور اضافی همانند گشتاور ناکافی خطرناک است. این وسیله برای جلوگیری از سفت کردن بیش از حد مجاز پیچ‌ومهره‌ها در لوله‌های آب و بخار زیرزمینی به هنگام تعمیرات به کار گرفته می‌شد. در شکل زیر یک ترک متر دیجیتال را مشاهده می کنید.
آچارهای ترک متر را در نوع درجه ای نیز می توان یافت که قیمت پایین تری نسبت به دیجیتال دارد.
در زیر نیز نمونه ای از یک ترک متر عقربه ای را مشاهده می کنید:
۱۱- آچار لوله گیر یا آچار شلاقی (Pipe):
آچار لوله گیر نوعی آچار فرانسه است. گیره‌های این آچار شبیه اره هستند. این آچار عموماً برای لوله‌های آهنی نرم و لوازمی که شکل گردی دارند مورد استفاده قرار می‌گیرد. گیره‌ها به حالتی طراحی شده‌اند که وقتی دسته به جلو کشیده می‌شود سفت‌تر میشوند. به خاطر حالت اره مانند گیره‌ها، این آچارها عمدتاً برای اهداف لوله کشی به کار می‌روند. اما این گیره‌های دندانه دار خراش‌هایی روی سطوحی که در آنها مورد استفاده قرار می‌گیرند بر جای می‌گذارند.
آچار شلاقی یک آچار قابل تنظیم که برای باز و بسته کردن انواع پیج، مهره، لوله و ... به کار می‌رود. نحوه کار این آچار به این صورت است که ۲ تا فک لغزنده دارند و گاهی یکی ثابت و دیگری لغزنده می‌باشد که در صورت تنظیم شدن به نسبت اندازه مورد نیاز هرچه بیشتر نیرو به آن وارد کنیم سفت‌تر می‌شود.
۱۲- آچار کلاغی (Plumber):
آچار کلاغی نیز نوعی آچار فرانسه و شبیه آچار شلاقی و یا لوله گیر است. این آچار منحصراً برای اهداف لوله کشی به کار می‌رود. این آچارها برای بستن و یا باز کردن پیچ‌ها روی لوله‌های سیستم لوله کشی مورد استفاده قرار می‌گیرند. چون این آچارها قابل تنظیم هستند، یک آچار یکسان می‌تواند برای لوله‌های با اندازه‌ی مختلف به کار رود. این آچارها نیز آچارهای ویژه‌ای هستند.
۱۳- آچار بکس همه کاره سوزنی:
آچار بکس همه‌کاره از نوع سوزنی است که برای باز کردن یا بستن گونه‌های مختلف پیچ و مهره به کار می‌رود. کار کردن با این آچار بسیار آسان است. ابعاد و وزن این محصول بسیار مناسب در نظر گرفته‌شده است. در کنار این مدل یک قطعه مناسب برای اتصال سری آچار به دستگاه دریل یا پیچ‌گوشتی با سری قابل تعویض، وجود دارد. این ابزار از سه قطعه تشکیل‌شده که جمعا ۴۰۰ گرم وزن دارد. یک دستۀ بکس جغجغه‌ای، سری سوزنی و مبدل چهارگوش قطعات این محصول را تشکیل می‌دهند. به‌طور حتم این مجموعۀ کوچک شما را از به‌کارگیری چندین سری بکس و آچارهای متعدد و مختلف بی‌نیاز خواهد کرد. طراحی خاصی که در این سری بکس به‌کاررفته، امکان باز یا بستن پیچ با سری‌های متنوع، ازجمله چهارگوش، شش‌گوش، آلنی و قلاب‌شکل را در سایزهای مختلف (از سایز ۷ تا ۱۹ میلیمتر) فراهم می‌کند.
نحوه عملکرد این سری بکس به‌گونه‌ای است که با قرار دادن آن روی پیچ موردنظر و فشار اولیه، سوزن‌های تعبیه‌شده داخلی به فرم سری پیچ درآمده و با توجه به فشردگی این سوزن‌ها در کنار هم، کاملاً با سرپیچ درگیر می‌شود و در آخر با چرخش دست کاربر، پیچ باز یا بسته خواهد شد. مبدل چهارگوش این مجموعه به‌گونه‌ای طراحی شده که با اتصال یک سر آن به سری بکس، قابلیت بستن طرف دیگر به دریل برقی یا شارژی نیز وجود داشته باشد. در طول روز ممکن است بخواهیم پیچ یا مهره‌هایی را باز کنیم یا ببندیم که سری آنها ممکن است از شکل‌های متنوعی ساخته‌شده باشد که باز و بسته کردنشان با استفاده از آچاری متناسب با ابعاد سری آنها امکان‌پذیر است. ازاین‌رو ممکن است مجبور باشید تا تعداد زیادی آچار در انواع و ابعاد مختلف را جابجا کنید. در اختیار داشتن این تعداد ابزار کمی دشوار به نظر می‌رسد و حتی اگر از جعبه بکس برای کم کردن نیاز خود استفاده کنید، باز پاسخگوی بسیاری از نیازهای شما نباشد.
این آچار بر اساس سیستم متریک طراحی شده است و بدنۀ باکیفیتی دارد. بدنۀ این محصول از آلیاژ کروم-وانادیوم ساخته شده است و دارای روکشی از جنس کروم است. دستۀ این آچار به شکل جغجغه‌ای طراحی شده و دارای سایز ۳.۸ اینچی است. این محصول رابطی با سایز ۳.۸ اینچی دارد و به کمک آن می‌توانید با سهولت بیشتری کار کنید. سری‌های این محصول اشکال مختلفی دارند و برای باز و بسته کردن پیچ و مهره‌های چهارگوش، شش‌گوش، آلنی و قلاب‌شکل در سایزهای ۹ تا ۲۱ میلیمتر مناسب هستند.آچارها در اشکال مختلفی تولید میشوند و کاربردهای فراوانی دارند. یکی از کاربردی‌ترین انواع آچارها، آچارهای بکس چندکاره هستند. این آچارها قابلیت زیادی دارند و با کمک آنها می‌توانید مجموعۀ زیادی از پیچ و مهره‌ها را باز و بسته کنید. این محصولات معمولا دارای دسته‌ای جدا و سری‌هایی مختلف هستند و شرکت‌های زیادی به تولید آنها مشغول می‌باشند.
۱۴- آچار بکس همه کاره چند ضلعی:
داشتن ابزارهای چندکاره که بتوانند کار چندین ابزار مختلف با اندازه های گوناگون را انجام دهند همواره مورد توجه بوده است. این مجموعه ابزار چندکاره شامل دو آچار است که یکی از آن ها دارای دو دهنه و دیگری تنها یک دهنه دارد. با استفاده از این مجموعه می‌توانید لوله و پیچ و سایر اجسام را از قطر ۹ تا ۳۲ میلیمتر بچرخانید. مکانیزم قفل شدن این آچار بسیار شبیه به انواع آچار های لوله گیر بوده با این تفاوت که دیگر نیازی به تنظیم دهانه آچار ندارید و فک متحرک این آچار به آسانی و با نیروی اندکی که به آن وارد می‌شود این کار را انجام می‌دهد. زوایایی که بر روی فک متحرک ابن آچار طراحی شده‌اند در واقع نیمه یک شش ضلعی هستند که شکل متداول پیچ و مهره‌هاست. این شکل به آچار کمک می‌کند تا پیچ و مهره‌ها را به راحتی بین فک متحرک و فک ثابت با دندانه‌های برجسته قفل کند و مجال سر خوردن و لغزیدن را از آنها بگیرد. وجود چنین ابزاری در یک جعبه ابزار مخصوصا جعبه ابزارهای کوچک بسیار مفید خواهد بود.
۱۵- مجموعه آچار تاشو:
مجموعه‌ی آچارهای ستاره‌ای، ازجمله‌ی محصولات بسیار کاربردی محسوب می‌شود. این مجموعه دارای ۸ آچار ستاره‌ای در سایزهای T۹, T۱۰, T۱۵, T۲۰, T۲۵, T۲۷, T۳۰, T۴۰ است و با کمک آن می‌توانید پیچ و مهره‌های ستاره‌ای با سایزهای مذکور را بازکرده و یا ببندید. این مجموعه دارای ابعاد ۳.۵ × ۴ × ۱۳ سانتی‌متر است و به‌خوبی در دست قرار می‌گیرد. دسته‌ی لاستیکی نرم این آچار تسلط کاربر را در هنگام کار بالا می‌برد. طراحی دسته‌ی این ابزار به‌گونه‌ای است که آچارها به شکلی مناسب در غلاف خود قرار می‌گیرند و لق نمی‌زنند. از دیگر مشخصۀ این آچار می‌توان وزن ۱۸۰ گرمی آن اشاره کرد.
۱۶- آچار تسمه اى:
آچار تسمه اى نوعى از آچار است که براى کاربردهاى عمومى تر استفاده مى شود به عنوان مثال هنگامى که درب یک بطرى بزرگ باز نمى شود را مى توان با آچارهاى تسمه اى باز کرد. هم چنین جهت گرفتن لوله و حرکت دادن آن هنگام جا زدن یا در آوردن لوله از اتصال مورد نظر مورد استفاده قرار می گیرد.
آچار زنجیرى براى سایزهاى بزرگ بسیار مفید و کارآمد است. با استفاده از این آچار می توان انوع لوله ها و تجهیزات سایز بالا باز و بسته کرد. دندانه های روی فک آن به خوبی تجهیز مورد نظر را نگه می دارد.
۱۸- آچار پینى:
آچارهای پینی نوعی از آچار هستند که معمولا برای باز و بسته کردن های با چند رزوه به کار می رود. مثلا برای باز و بسته کردن دهانه های سنگ تراش یا … از آچار پینی استفاده می شود.
