تعریف سوهان کاری:

سوهان کاری یکی از روش های براده برداری از سطوح مستوی، زاویه دار و منحنی می باشد که می تواند به وسیلۀ دست یا ماشین انجام گیرد. روش سوهانکاری در مواردی که تعداد قطعه کم و یا فرم پیچیده باشد به کار می رود. انجام کار سوهان کاری با اندازۀ دقیق و کیفیت سطح بالا، تمرین زیادی لازم دارد.

معرفی سوهان و قسمت های مختلف آن:

ابزاری که در فرآیند سوهان کاری مورد استفاده قرار می گیرد، سوهان نام دارد. سوهان قطعه ای است از جنس فولاد ابزار سازی غیر آلیاژی و یا فولاد ابزار آلیاژی کرم دار؛ که پس از ایجاد دندانه های روی آن، قسمت بدنۀ آن را سخت کرده ولی دنبالۀ آن را برای جلوگیری از شکستن، نرم باقی گذاشته اند. دندانه های سوهان مشابه گوه های کوچکی می باشند که در کنار و پشت سر هم قرار گرفته اند. این دندانه ها را آج سوهان می گویند.

سوهان یکی از ابزارهای دستی است که در درودگری و فلزکاری تمیز کاری و صیقل به کار می‌رود. سوهان از یک میلۀ فلزی با سطحی شیاردار و زبر و یک دسته درست شده است. از سوهان برای ساییدن و صاف کردن سطوح از جمله چوب و فلز و هم چنین در صنایع دستی مانند منبت‌کاری و معرق‌کاری استفاده می‌شود.

به کار با سوهان، سوهان‌کاری گفته می‌شود. به کار برندۀ این ابزار، سوهان‌کار یا سوهان گر، به عمل یک سوهان‌کار، سوهان زدن و به قابلیت سایش‌پذیری یک سطح توسط سوهان، سوهان‌خواری می‌گویند.

عملیات براده برداری از سطوح قطعۀ کار به روش دستی، به منظور ایجاد شکل و فرم نقشۀ کار روی سطح قطعۀ کار را سوهان کاری می گویند. علاوه بر این که با سوهان می توان تغییرات شکلی در کار ایجاد کرد می توان تغییرات ابعادی در جهت طول و عرض و زاویه نیز به وجود آورد و با این تغییرات می توان قطعۀ کار را به اندازۀ نقشه رساند.

همان طور که در شکل بزرگ شده دندانه ها مشاهده می شود، آج های سوهان در دو امتداد مختلف ایجاد شده است؛ که یکی از آن ها را آج زیرین و دیگری را آج رویی می گویند. زاویۀ انحراف آج زیرین نسبت به محور سوهان ۵۴ درجه و آج رویی ۷۱ درجه انتخاب می شود. بدین ترتیب دندان های سوهان پشت سر هم قرار نگرفته و از ایجاد شیار روی سطح قطعۀ کار جلوگیری به عمل می آید.

وقتی سوهان با فشار روی سطح قطعۀ کار کشیده می شود، دندانه های آن براده های کوچکی را از سطح قطعۀ کار جدا کرده و در فضای خالی دندانه ها جمع و در انتهای سطح، به خارج هدایت می نماید.


انواع آج سوهان:

آج سوهان را با دو روش فرزکاری و ضرب زنی روی طح سوهان ایجاد می کنند. این دو نوع آج را می توان با نگاه کردن به آج سوهان و زوایای آن از یکدیگر تشخیص داد.

۱. سوهان یک آجه:

آج این سوهان ها به صورت افقی یا عمودی یا مایل بر سطح سوهان زده می شود و برای قطعات با جنس نرم کاربرد دارد که به راحتی از سطح کار براده برداری می کند و چون دندانه های این سوهان در یک ردیف پشت سر هم قرار دارند، سبب خط انداختن روی سطح کار می شود که برای عمل پرداخت کار مناسب نیست.

۲. سوهان دو آجه: 

آج این سوهان ها یا به روش براده برداری یا به روش ضرب های روی سطح آن ها ایجاد می شود که زاویۀ آج از آن ها متفاوت است تا دندانه ها پشت سر هم قرار نگیرد و عمل تخلیۀ براده از بین دندانه ها راحت تر انجام شود.

۳. سوهان ظریف و خشن: 

برحسب تعداد دندانه های آج در یک سانتی متر (اینچ) از طول سوهان می توان ظریف و خشن بودن آن را مشخص کرد که هر چه تعداد دندانه ها بیشتر باشد سوهان ظریف تر و برای عمل پرداخت کاری مناسب تر است، و هر چه تعداد دندانه ها کمتر باشد سوهان برای عملیات خشن کاری به کار گرفته می شود.


تعداد آج موجود در یک سانتی متر از طول سوهان معرف ظرافت سوهان بوده و آن ها را بر حسب ظریف یا خشن بودن سوهان استاندارد کرده اند. علامت مشخصۀ ظریف یا خشن بودن سوهان با شماره های از ۰ تا ۴ مشخص می شود:

۰: خیلی خشن

۱: خشن

۲: متوسط

۳: ظریف

۴: خیلی ظریف

بر حسب کیفیت سطح کار و حجم سوهان کاری ممکن است که از سوهان های خشن، متوسط و یا ظریف برای براده برداری استفاده نمود.

اندازه اسمی سوهان:

اندازه اسمی سوهان عبارت است از اندازۀ سر سوهان تا شروع دنبالۀ آن. سوهان را با طول های ۸۰، ۱۰۰، ۱۲۵، ۱۶۰، ۲۰۰، ۲۵۰، ۳۱۵، ۳۷۵ و ۴۵۰ میلی متر تولید می کنند.


انواع مقطع سوهان:
سوهان ها با مقاطع مختلف ساخته می شوند که کاربرد آن ها به اختصار به شرح زیر است:
۱. سوهان معمولی: 
لبۀ این سوهان ها صاف است و آج ندارد؛ بنابراین از این نوع سوهان ها برای سوهان کاری کنج هایی استفاده می شود که فقط یک وجه آن باید سوهان کاری شود.
۲. سوهان تخت: 
براى سوهان کاری به منظور تخت و صاف کردن سطوح استفاده می شود.
۳. سوهان چهار پهلو: 
برای ایجاد شیارها و شکاف ها و گوشه های راست استفاده می شود.
۴. سوهان مثلثی یا سه گوش: 
برای سوهان کاری گوشه های تیز و تحت زاویه استفاده می شود.
۵. سوهان گرد: 
برای بزرگ کردن سطح سوراخ ها و سوهان کارى سطوح خمیده و قوس دار استفاده می شود.
۶. سوهان نیم گرد: 
برای عملیات تکمیلی سطوح قوس دار استفاده می شود.