فتوسل یا حسگر نور در واقع یک مقاومت متغیر است که مقدار آن با توجه به نور محیط تغییر می‌یابد. در صورتی که نور محیط افزایش یابد مقاومت فتوسل کاهش یافته و جریان بیشتری از آن عبور می‌کند.
فوتوسل در واقع وسیله‌ای است که نسبت به نور حساس بوده و با برخورد شعاع های نوری با صفحۀ آن از خود ولتاژی تولید می‌کند و از تولید این ولتاژ می‌توان رله‌ای را به کار انداخت که مداری را قطع یا وصل کند.
فتوسل ها تجهیزاتی هستند که وظیفه دارند تا با توجه به طلوع و غروب خورشید، یا در بعضی از مدل ها به وسیلۀ یک برنامه کامپیوتری، یک لامپ یا هر وسیلۀ برقی را به صورت اتوماتیک خاموش و روشن کنند.
فتوسل یک مقاومت متغیر است که مقدار آن با توجه به نور محیط تغییر می‌کند. در صورتی که نور محیط افزایش یابد، مقاومت فتوسل کاهش یافته و جریان بیشتری از آن عبور می‌کند. نام‌های دیگر این وسیله علاوه بر فتوسل، رلۀ نوری، حس گر نور و سلول خورشیدی نیز می باشد. در این وسیله از یک مقاومت نوری (LDR) استفاده شده است که در اثر افزایش نور، مقاومتش کاهش می یابد. در نتیجه جریان عبوری از آن افزایش می یابد.
این افزایش جریان می تواند یک رله و یا یک مدار الکترونیکی را تحریک کند، در نتیجه مدار توسط رله یا مدار الکترونیکی قطع می گردد. چنان چه نور کاهش یابد، مقاومت افزایش یافته و با کاهش جریان، رله مدار لامپ‌ها را وصل می‌کند. در نوع دیگری از این نوع رله، کاهش مقاومت LDR باعث تحریک یک مدار الکترونیکی و در نتیجه وصل این مدار و روشن شدن لامپ می‌گردد.
طرز کار:
طرز کار کلید فتوسل بدین صورت است که وقتی روز است، فتوسل ولتاژی را تولید می‌کند که این ولتاژ تولیدی به رله‌ای فرمان می‌دهد که مدار روشنایی معابر را قطع کند. با تاریک شدن هوا چون نوری وجود ندارد، فتوسل دیگر ولتاژی تولید نمی‌کند و جریانی به رله نمی‌رسد که دستور قطع لامپ های معابر را بدهد، در نتیجه لامپ های معابر روشن می‌شود.
لازم به تذکر است که فتوسل را در مراکز برق نصب می‌کنند و همراه آن یک تقویت کننده وجود دارد که تغییرات جریان در اثر نور تقویت می‌کند و رله به کار می‌اندازد.
کاربرد:
از فتوسل علاوه بر مصارف صنعتی معمولاً برای خاموش و روشن کردن اتوماتیک روشنایی در سطح شهر و خیابان و معابر، باغ های بزرگ، حیاط ویلا ها،روشن نمودن لامپ های داخل فروشگاه، ویترین و تابلو هنگام غروب و خاموش نمودن آن ها در طلوع صبح به صورت اتوماتیک، خاموش و روشن کردن اتوماتیک، پارکینگ، حیاط، باغ، لامپ های چراغانی مراسم و تابلوهای مربوطه و غیره استفاده می‌شود. که با استفاده از این وسیله، مصرف انرژی الکتریکی به طور قابل ملاحظه‌ای کاهش می یابد و در مصرف انرژی صرفه جویی می شود.
مشخصات فنی:
آموزش نصب:
فتوسل ها به طور کلی یا سه سیمه و یا چهار سیمه هستند که در فتوسل های چهار سیمه دو رنگ مثل یک دیگر که معمولاً سفید بوده و نشان دهنده سیم نول هستند و دو رنگ دیگر هم یکی سیاه که مستقیم به سیم فاز وصل می کنیم و سیم قرمز رنگ باقی مانده را به یک سر لامپ وصل می کنیم و سیم نول را که به فتوسل وصل نمودیم به یک سر لامپ هم وصل می کنیم.
بعد از نصب فتوسل، سیم های آن را مطابق شکل زیر وصل نمایید. سپس پلاستیک مشکی داخل جعبه را روی فتوسل قرار دهید. حدود ۳۰ ثانیه بعد فتوسل روشن و با برداشتن پلاستیک مشکی و تابش نور حدود ۳۰ ثانیه بعد خاموش می گردد.
محل نصب فتوسل از اهمیت زیادی برخوردار است. در هنگام نصب رعایت نکات زیر الزامی است:
۱- حتماً در مکان سرباز و در ارتفاع مناسب باشد.
۲- در محل تابش نورمستقیم یا نزدیک لامپ های اطراف قرار نگیرد.
لطفاً به تصاویر زیر توجه فرمایید:
بعد از انتخاب محل نصب، بست فلزی را با توجه به موقعیت محل آن، با پیچ و مهره یا رول پلاک داخل جعبه دقیقاً مانند تصویر در جهت صحیح نصب نمایید. چنان چه بست فتوسل اشتباه نصب گردد به مرور زمان فتوسل وارونه گردیده و در کارآیی آن اختلا ل به وجود خواهد آمد.
نکات مهم در مورد طریقۀ نصب فتوسل:
۱- موقع نصب دقت کنید که فتوسل در جایی نصب کنید که در شب نور چراغ به آن تابیده نشود.
۲- در نصب این نوع دستگاه ها دقت کنید که آن ها را در جایی دور از نور چراغ ها نصب کنید. زیرا مقدار کمی نور هم می تواند روی آن ها تاثیر بگذارد و در عملکرد آن ها اختلال ایجاد کند.
۴- وقتی فتوسل وصل است به برد الکترونیکی داخل فتوسل دست نزنید چون برق ۲۲۰ ولت شهر به آن وصل است و فریب این را نخورید که این قسمت الکترونیکی است و برق شهر در آن جریان ندارد و موجب برق گرفتگی می شود.
نکته:
تنظیم فتوسل نوری کار ساده ای است. اگر کلاهک روی دستگاه را بچرخانید، این کلاهک از فتوسل جدا می شود و مشاهده می کنید که یک پتانسیومتر کوچک در داخل آن قرار گرفته است. با استفاده از این پتانسیومتر می توانید تنظیم کنید که چراغ ها وقتی که هوا کاملاً تاریک شد روشن شوند یا این که به محض غروب آفتاب چراغ ها را روشن کند. پس اگر با یک پیچ گوشتی ۴ سوی کوچک پتانسیومتر را به صورت پادساعتگرد - خلاف عقربه های ساعت - بچرخانید، باید محیط خیلی تاریک شود تا فتوسل عمل کند. و اگر به صورت ساعتگرد بچرخانید به محض غروب آفتاب یا در روزهایی که هوا ابری است، سنسور عمل می کند و چراغ ها روشن می شوند. بهتر است زمانی که یک فتوسل نو می خرید، پتایسیومتر را دستکاری نکنید. زیرا قبلاً کارخانۀ سازنده، تنظیمات لازم را انجام داده است.
جدول بار فتوسل:
توجه:
نوع بار خروجی خود را حتماً با جدول مطابقت داده و در صورت داشتن مصرف کننده های بیشتر از کنتاکتور استفاده کنید.
سعید