این روزها دیگر کمتر از معیار وات برای سنجش و مقایسه میزان قدرت روشنایی لامپ‌ها استفاده می‌شود، در عوض این ویژگی را با معیار لومن اندازه گیری می‌نماییم. در ادامه با معرفی اصطلاحات فنی مربوط به انواع محصولات روشنایی به شما این اعتماد به نفس را می‌دهد تا مانند یک متخصص در این زمینه صحبت کنید!
لامپ 40 وات، 60 وات و یا 100 وات؛ دیگر روزهایی را که لامپ ها را با واحد وات می‌سنجیدیم و مقایسه می‌کردیم فراموش کنید! قواعد نام‌گذاری جدیدی در این زمینه از تابستان سال 2011 ایجاد شده است که طی آن برچسب‌های معرف لامپ‌ها کاملا تغییر کرده است و شامل اصطلاحات تخصصی و پارامترهای کامل‌تری شده که ممکن است به گوش همه نخورده باشد. دانستن این ویژگی‌ها درباره لامپ‌ها به انتخابی دقیق‌تر و مناسب‌تر منجر می‌شود. در سیستم جدید معیار اصلی روشنایی لامپ‌ها را با میزان شار نوری خروجی آن‌ها می‌سنجند که واحد آن لومن (Lm) است. علاوه بر این در جدولی که بر روی جعبه لامپ‌ها چاپ می‌شود اطلاعاتی از قبیل آهنگ مصرف انرژی به وات و طول عمر لامپ به ساعت درج می‌شود.
مانند جدول اطلاعات ارزش غذایی که بر روی محصولات غذایی چاپ می‌شود، لامپ‌ها نیز دارای جدولی مشابه هستند که اطلاعات روشنایی لامپ را به مشتریان اطلاع می‌دهد. این جدول‌ها باید حتما شامل اطلاعات زیر باشند:
* شار نوری خروجی به لومن
* هزینه سالانه مصرف انرژی
* طول عمر مفید مورد انتظار
* رنگ نور (که اشاره به گرم یا سرد بودن نور داشته و با معیار دمای رنگ نیز شناخته می‌شود)
* آهنگ مصرف انرژی به وات
* اشاره به اینکه لامپ حاوی جیوه هست یا خیر
علاوه بر این جدول، بر روی هر لامپ میزان شار نوری به لومن و میزان جیوه موجود در آن نیز باید مستقیما درج شود. در ادامه به فرق بین لومن و وات و مفاهیم آن‌ها می‌پردازیم.
شار نوری خروجی (لومن):
از لحاظ فنی یک لومن نسبت شار نوری به مدت زمان اندازه‌گیری آن است. برای اینکه بتوان درک بهتری از مفهوم میزان درخشش لامپ و مقایسه آن‌ها با یکدیگر داشت، می‌توان گفت که یک لامپ حبابی 40 وات معمولی قادر است روشنایی معادل 500 لومن تولید کند. در عمل 500 لومن حداقل میزان روشنایی محسوب می‌شود که برای مطالعه کردن مناسب می‌باشد.
آهنگ مصرف انرژی (وات):
در واقع میزان شار نوری ارتباطی با آهنگ مصرف انرژی لامپ ندارد. انواع مختلف لامپ، متناسب با تکنولوژی ساختشان، می‌توانند یک میزان درخشندگی و روشنایی را با مصرف مقادیر مختلف انرژی تولید کنند. فرض کنید یک لامپ حبابی 40 وات معمولی همانطور که از نامش پیداست، 40 وات انرژی مصرف می‌کند تا بتواند روشنایی معادل 500 لومن را تولید کند. برای تولید تقریبا همین میزان روشنایی (450 لومن)، یک لامپ LED تنها 8 وات انرژی و یک لامپ کم مصرف (CFL) 9 وات انرژی مصرف می‌کند. بنابراین پارامتر آهنگ مصرف انرژی نیز معیار مهم دیگری برای انتخاب لامپ‌ها می‌باشد. آهنگ انرژی مصرف شده در واقع توان اکتیو لامپ را اندازه‌گیری می‌کند.
حال که با تعاریف این دو پارامتر اصلی آشنا شدیم به توضیح سایر اصطلاحات فنی لامپ‌ها می‌پردازیم.
طول عمر (ساعت):
احساس می‌کنید همیشه در حال تعویض لامپ‌های سوخته هستید؟! پس حتماً اطلاعات کافی و درستی درباره پارامتر طول عمر مورد انتظار از لامپ مورد استفاده‌تان ندارید. میزان تقریبی طول عمر لامپ معیاری مهم است که بر روی جعبه حک می‌شود. این پارامتر یک عدد میانگین از طول عمر را می‌دهد که نتیجه حاصل از تست‌های مهندسین است. به عنوان نمونه همان 3 لامپی که در گذشته ذکر شد را مقایسه می‌کنیم. یک لامپ حبابی 40 وات معمولی با شار نوری 500 لومن به طور میانگین طول عمری معادل 1000 ساعت دارد، در حالی که طول عمر یک لامپ LED با همان میزان شار نوری (450 لومن) 25000 ساعت می‌باشد. این پارامتر در یک لامپ کم مصرف (CFL) با همان میزان درخشندگی نزدیک به 8000 ساعت می‌رسد. بنابراین می‌توان نتیجه گرفت که لامپ‌های LED با 25 برابر و لامپ‌های کم مصرف با 8 برابر به ترتیب بیش‌ترین طول عمر را نسبت به لامپ‌های حبابی معمولی دارند.
نمودار رنگ (دقت رنگ):
این پارامتر که به عنوان CRI هم نامیده می‌شود تاثیر نور لامپ را بر روی اجسام توصیف می‌کند که تحت تاثیر آن نور اجسام دقیقا چه طیف رنگی را از خود منعکس می‌کنند. مقیاس CRI بین 1 تا ماکسیمم 100 می‌باشد. اگر بخواهیم این پارامتر را با خوب، بهتر و عالی توصیف کنیم، یک CRI خوب بین 60 تا 79؛ CRI بهتر بین 80 تا 89 و بهترین CRI ممکن نیز بین 90 تا 100 است.
برای مثال CRI در یک لامپ حبابی معمولی، فارغ از میزان وات و لومن آن، 100 است، در حالی که این پارامتر برای لامپ‌های کم مصرف (CFL) بین 82 تا 88 و برای لامپ‌های LED بین 65 تا 85 می‌باشد. بنابراین می‌توان نتیجه گرفت که لامپ‌های LED نسبت به سایر لامپ‌ها از نمودار رنگ ضعیف‌تری برخوردار هستند.
راندمان / لومن بر وات:
این اندازه‌گیری نسبت نور خروجی کل از یک منبع نور را به توان ورودی کل می‌سنجد، به عبارت دیگر همان مفهوم کلی راندمان در لامپ را به ما می‌گوید. واضح است هرچه راندمان یک لامپ بالاتر باشد هزینه‌های مرتبط با آن نیز کاهش می‌یابد. محسابه این پارامتر با داشتن مقدار وات و لومن هر لامپ که بر روی جعبه آن درج شده کار آسانی می‌باشد؛ به سادگی می‌توان با تقسیم کردن میزان شار نوری لامپ به لومن بر آهنگ مصرف انرژی به وات بدست آورد.
همان 3 لامپی که در مثال‌های قبلی مقایسه کردیم را در نظر بگیرید. یک لامپ حبابی 40 وات معمولی که شار نوری برابر 500 لومن دارد راندمانی معادل 12.5 دارد ( 500 تقسیم بر 40). راندمان در یک لامپ LED با درخشش 450 لومن مساوی با 56.25 و در یک لامپ کم مصرف (CFL) با همان میزان درخشندگی 50 می‌باشد. از این پارامتر می‌توان نتیجه گرفت که لامپ‌های LED از راندمان بالاتری نسبت به سایر لامپ‌ها برخوردار می‌باشند.
دمای رنگ/ رنگ نور:
این پارامتر که با CCT نیز شناخته می‌شود توصیفی بر رنگ نور تابیده شده از لامپ است که می‌تواند طبعی گرم یا سرد داشته باشد. CCT در اصل یک کمیت دمایی است که آن را با واحد کلوین می‌سنجند. یک CCT کم از 4000 کلوین به پایین محسوب می‌شود و نور با این بازه دمایی را نوری گرم می‌شناسند. نورهای با CCT بالاتر (4000 کلوین به بالا) را نیز نورهای سرد می‌دانیم. با اینکه چشم و ذهن انسان عادت دارد دماهای پایین‌تر را با رنگ‌های سرد مانند آبی و دماهای بالاتر را با رنگ‌های گرم مانند قرمز مرتبط سازد، این اتفاق در پارامتر دمای رنگ برعکس رخ داده است؛ بدین معنی که نور با دماهای بالاتر را نور سرد و نور با دماهای پایین‌تر را نور گرم می‌شناسیم. به عنوان توجیهی برای این پدیده آهنی را هنگام گداختن تصور کنید؛ در ابتدای حرارت دادن که دمای آهن به اندازه کافی بالا نرفته رنگ آن سرخ می‌شود، سپس با ادامه دادن روند گداخت و بالا رفتن دما می‌بینم که رنگ آهن گداخته از قرمز به آبی متمایل می‌شود.
طبق نظر کارشناسان اگر بخواهیم برای این پارامتر نقاط مرجعی داشته باشیم می‌توانیم از پدیده‌های طبیعی استفاده کنیم. CCT در نور یک شمع حدود 1800 کلوین است، این پارامتر در نور طبیعی روز (مانند یک روز آفتابی در خرداد) 20000 کلوین می باشد. CCT در نور لامپ‌هایی که به عنوان آفتابی شناخته می شوند حدود 2700 کلوین است.
به عنوان مثال CCT در یک لامپ حبابی معمولی 40 وات 500 لومن بین 2700 تا 2900 کلوین، و در یک لامپ LED 8 وات 450 لومن و یک لامپ کم مصرف 9 وات 450 لومن 2700 کلوین می‌باشد.
